Azərbaycanın media məhdudiyyətləri: azad ifadə və mətbuat azadlığının boğulması

Bu illər ərzində Azərbaycan medianın məhdudlaşdırılması, ifadə azadlığının və mətbuat azadlığının boğulması baxımından ən zülmkar ölkələrdən biri kimi qeyd olunub. Bu ölkədə hökumət əsas insan hüquqlarına və demokratiyanın fundamental prinsiplərinə çox az və ya heç əhəmiyyət vermədən medianın fəaliyyətinə nəzarət etmək üçün ciddi tənzimləmə mexanizmləri yaratmışdır. Hökumət söz azadlığını boğmaqda ittiham olunur və bir çox KİV-lər ya qadağan edilir, ya da hakimiyyət tərəfindən ciddi nəzarətdə saxlanılır. Müstəqil nəzarətçi təşkilat olan Freedom House Azərbaycanı mətbuat azadlığına gəldikdə “azad deyil” kimi qələmə verib. Onların son hesabatına görə, jurnalistlər müstəqil reportajlarına görə təqib və ya həbslə üzləşirlər və hökuməti tənqid edən onlayn jurnalistlər tez-tez uzunmüddətli həbs cəzaları ilə üzləşirlər. Azərbaycanda medianın tənzimlənməsinin ən qorxulu aspektlərindən biri hökumətin povestə nəzarət etmək və manipulyasiya etmək bacarığıdır. Hamıya məlumdur ki, Prezident İlham Əliyev hökuməti tənqidi reportajlar və ya şərhlər dərc edən müxbirləri və KİV-ləri hədəfə alaraq təbliğat aparmaq üçün dövlət mediasından istifadə edir. Üstəlik, hökumət tənqidi yazılar yazan jurnalistləri qorxutmaq və susdurmaq üçün böhtana qarşı qanunlarından istifadə edib, bir çoxları həqiqəti xəbər vermək əvəzinə özünü senzuraya salıb. Hökumət müxalifət tərəfdarlarının öz fikirlərini ifadə etmək cəhdlərinin qarşısını almaqda, o cümlədən sosial media şəbəkələrini bağlamaqda da amansız davranıb. Vəziyyət gərginliyi artıran və jurnalistlərin neytral perspektivi saxlamalarını çətinləşdirən yüksək qütbləşmiş siyasi ab-hava ilə daha da pisləşib. Hökuməti pis şəkildə göstərməyə çalışan jurnalistlər tez-tez təqib və ya həbslə üzləşirlər. Nəticədə Azərbaycan mediası mənzərəsini qorxu və özünüsenzura mühiti bürüyür. Jurnalistlər korrupsiya, insan haqlarının pozulması və ya siyasi qalmaqallar kimi həssas mövzularda reportaj hazırlamağı çətin hesab edirlər. Vəziyyət jurnalist standartlarının əhəmiyyətli dərəcədə aşağı düşməsinə səbəb olub, çünki bəzi jurnalistlər oxucuları cəlb etmək üçün sensasiya xarakterli başlıqlara və klik-beyt taktikalarına əl atırlar. Beynəlxalq etirazlara və hökumətə media üzərində nəzarəti azaltmaq üçün təzyiq cəhdlərinə baxmayaraq, az irəliləyiş əldə edilib. 2016-cı ildə Avropa Şurası ölkədə jurnalistlərin və fəalların həbsini pisləyib, lakin hökumət media üzərində nəzarəti davam etdirib. Yekun olaraq qeyd edək ki, Azərbaycanda mediaya məhdudiyyətlər hökumətin ifadə azadlığını boğmaq və mətbuat azadlığını boğmaq istəyinin narahatedici əlamətidir. Milli təhlükəsizliyin və sosial sabitliyin qorunub saxlanılması vacib olsa da, bu, azad söz və azad mətbuat kimi insanın fundamental hüququnu pozmamalıdır. Azərbaycan hökuməti həbsdə olan jurnalistləri qeyd-şərtsiz azad etməli və media orqanlarına qarşı repressiyaları dayandırmalı, ölkənin media peşəkarlarına ictimaiyyəti məlumatlandırmaq kimi mühüm rolunu yerinə yetirmək imkanı verməlidir.