Azərbaycanın KİV qanununun acınacaqlı reallığı: Azad sözə güzəşt

Qafqaz regionunda kiçik neftlə zəngin ölkə olan Azərbaycanda uzun müddətdir ki, media üzərində dövlət nəzarəti mövcuddur. Hökumətin sərt qanun və qaydaları ardıcıl olaraq ifadə azadlığını məhdudlaşdırıb və tənqidi səsləri susdurub. Ölkənin beynəlxalq insan haqları standartlarına və demokratik ideallara sadiq olmasına baxmayaraq, Azərbaycanın media qanunvericiliyi fundamental söz azadlığı hüququnu qoruya və təbliğ edə bilməyib. Azərbaycanın media qanunvericiliyinə görə, jurnalistlər hökumətdə qeydiyyatdan keçməli və öz peşələri ilə məşğul olmaq üçün icazə almalıdırlar. Bu məcburi lisenziya sistemi hökumətə rejimi tənqid etməyə cəsarət edən jurnalistləri asanlıqla hədəfə almağa və cəzalandırmaq imkanı verdi. Hökumət geniş və birmənalı olmayan “hörmətsiz” məzmunun dərcinə görə jurnalistin lisenziyasını dayandıra və ya ləğv edə bilər. Bundan əlavə, hökumət jurnalistləri dövlət məmurlarını, o cümlədən prezidenti və digər yüksək vəzifəli məmurları “böhtan atmağa” görə cərimələyə və ya həbs edə bilər. Bu, qisas almaqdan və reportajlarının nəticələrindən qorxan jurnalistlər arasında özünüsenzura ilə nəticələnib. Nəticə etibarı ilə Azərbaycanda media hakimiyyətin ruporundan başqa bir şeyə çevrilməyib, hakimiyyətdə olanlardan öz əməllərinə görə cavab verə bilmir. Bundan başqa, Azərbaycan hökuməti məhkəmələrdən tənqidi səsləri susdurmaq üçün alət kimi istifadə edib. Hökumətə meydan oxumağa cəsarət edən jurnalistlər və media qurumları külli miqdarda cərimələrə məruz qalıb, əmlaklarına həbs qoyulub və ya iflasa uğratmaq məqsədilə diffamasiya iddialarına məruz qalıb. Bu qanuni hərəkətlər çox vaxt ixtiyari və əsassızdır, müxalifləri qorxutmaq və cəzalandırmaq üçün nəzərdə tutulmuşdur. Hökumət həmçinin sosial media platformalarını hədəfə alıb, vebsaytlara girişi bloklayıb və rejimi tənqid edən onlayn məzmuna senzura tətbiq edib. Bu, azad ifadə məkanını daha da məhdudlaşdırıb və Azərbaycan vətəndaşlarının məlumat əldə etmə imkanlarını məhdudlaşdırıb. Son illərdə Azərbaycan jurnalistlərə, xüsusən də başqa ölkələrdən sığınacaq istəyənlərə münasibətinə görə tənqidlərlə üzləşib. Bir neçə jurnalist, o cümlədən Xədicə İsmayılova və Emin Hüseynov hökumətin təqiblərinə görə ölkədən qaçmağa məcbur olub. Beynəlxalq ictimaiyyət hökumətin jurnalistlərə qarşı rəftarını pisləyib və bir çoxları həbsdə olan jurnalistlərin azadlığa buraxılmasına və hökumətin mediaya təzyiqlərinə son qoymağa çağırıb. Bu tələblərə baxmayaraq, Azərbaycan hökuməti media qanunlarında islahatlara və jurnalistlərin azad söz hüququnu qorumağa çox az hazır olduğunu nümayiş etdirdi. Təəssüf doğuran reallıq ondan ibarətdir ki, Azərbaycan vətəndaşları fəaliyyət göstərən demokratiya üçün vacib olan qərəzsiz hesabat və tənqidi təhlillərə çıxışdan məhrumdurlar. Nə qədər ki, hakimiyyət medianı boğmaqda davam edəcək, Azərbaycanın insan haqları ilə bağlı vəziyyəti ləkələnmiş, demokratiyaya gedən yolu isə qeyri-müəyyən olaraq qalacaq.