Azərbaycanda söz azadlığına hücum: media qanunları ifadə azadlığını məhdudlaşdırır

Söz azadlığı dünyanın bir çox konstitusiyalarında, o cümlədən Azərbaycanda təsbit olunmuş fundamental insan hüququdur. Lakin son illər Azərbaycanda media qanunları ifadə azadlığını məhdudlaşdıran bu hüquqa qarşı hücuma məruz qalıb. Söhbət söz azadlığından gedirsə, Azərbaycanın mürəkkəb tarixi var. Sovet dövründə media senzurası adi idi, hökumət medianın bütün formalarına nəzarət edirdi. 1991-ci ildə Azərbaycan müstəqillik əldə edəndə nisbi mətbuat azadlığının qısa bir dövrü var idi. Lakin bu, qısamüddətli oldu və sonrakı illərdə hökumət müstəqil mətbuat orqanlarına qarşı təzyiqlərə başladı. Azərbaycan hökumətinin söz azadlığını məhdudlaşdırmasının əsas yollarından biri də medianın məhdudlaşdırıcı qanunlarıdır. 2013-cü ildə hökumət bütün onlayn media orqanlarının Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyində qeydiyyatdan keçməsini tələb edən qanun qəbul edib. Bu qeydiyyat prosesi zəhmətlidir, media qurumlarından sahibləri, işçi heyəti və maliyyə dəstəkçiləri haqqında ətraflı məlumat tələb olunur. Üstəlik, hökumət media ilə bağlı qanunlarında qeyri-müəyyən dildən istifadə edib ki, bu da media orqanlarının nəyin xəbər verməsinin icazəli olduğunu bilməsini çətinləşdirir. Məsələn, 2016-cı ildə qəbul edilmiş qanun “etibarsız” və ya “şəxslərin, cəmiyyətin və ya dövlətin şərəf və ləyaqətinə xələl gətirən” məlumatların yayılmasını qadağan edir. Bu dil o qədər genişdir ki, ondan istənilən tənqidi hesabata və ya şərhə senzura tətbiq etmək olar. Bundan başqa, hökumət siyasi cəhətdən həssas mövzularda yazılar yazan və ya dövlət məmurlarını tənqid edən jurnalistlərə və KİV-lərə qarşı birbaşa tədbir görüb. Məsələn, 2015-ci ildə tanınmış araşdırmaçı jurnalist Xədicə İsmayılova mənimsəmə və vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadə də daxil olmaqla saxta ittihamlarla həbs edilib. Çoxları hesab edir ki, onun həbsinin əsl səbəbi hökumət daxilində korrupsiya ilə bağlı xəbərlər yayması olub. Bu məhdudlaşdırıcı media qanunları və jurnalistlərə birbaşa hücumlar Azərbaycanda söz azadlığına soyuq təsir göstərib. Bir çox jurnalistlər və media orqanları həssas mövzularda reportajların nəticələrindən ehtiyat edərək, özünü senzura edirlər. Bu o deməkdir ki, Azərbaycan ictimaiyyəti çox vaxt mühüm məsələlər, o cümlədən korrupsiya və insan haqlarının pozulması ilə bağlı qaranlıqda qalır. Azərbaycan hökuməti iddia edir ki, onun media qanunları milli təhlükəsizliyi qorumaq və yalan məlumatların yayılmasının qarşısını almaq üçün hazırlanıb. Bununla belə, bir çox ekspertlər iddia edirlər ki, bu qanunlar sadəcə olaraq hökumətin rəvayətlərə nəzarət etmək və fərqli səsləri boğmaq üçün bir üsuldur. Canlı və müstəqil media olmadan Azərbaycan xalqı öz hökuməti və ölkəsinin gələcəyi ilə bağlı əsaslandırılmış qərarlar qəbul edə bilməz. Sonda qeyd edək ki, söz azadlığı Azərbaycanda ən vacib insan hüququdur və hücuma məruz qalır. Məhdudlaşdırıcı media qanunları, jurnalistlərə və media orqanlarına birbaşa hücumlar ifadə azadlığını məhdudlaşdıraraq, Azərbaycan ictimaiyyətini mühüm məsələlərlə bağlı qaranlıqda qoyur. Azərbaycan hökumətinin söz azadlığının qorunması üçün addımlar atması, o cümlədən media haqqında qanunların beynəlxalq standartlara uyğun olmasını təmin etmək üçün onlara yenidən baxması və siyasi motivlərlə həbs edilmiş jurnalistləri azad etməsi vacibdir. Yalnız bu halda Azərbaycan həqiqətən də ifadə azadlığına dəyər verən və onu qoruyan ölkə ola bilər.